Door Gerda In ’t Veld-Koelman

Stilstaan bij signalen
“Door stil te staan kom je verder” luidt de titel van het boek van Geert Bettinger dat mijn aandacht trok. De ondertitel is “een andere kijk op probleemgedrag”. Het boek wordt uitgegeven door SWP, in het kader van het professionaliseringsaanbod voor de brede groep zorgverleners, die te maken heeft met zorgafhankelijke personen, zowel jongeren als ouderen.

Het is waardevol voor zowel professionals in zorginstellingen als leden van familienetwerken. Het kind in ons kan het verstaan. De volwassene in ons kan er op antwoorden. Dit boekje komt tegemoet aan de  dringende behoefte aan betere communicatie, bejegening, in de zorg, zoals die op talloze plaatsen wordt ervaren. 

Bettinger beschrijft probleemgedrag als een waardevolle uiting van een behoefte van de zender van dat gedrag , die aan de zorgverlener, ontvanger, informatie geeft over de gewenste zorg en de mogelijke verbetering van de leefsituatie. Ook beschrijft hij hoe de zorgverlener kan leren om een betere communicatie tot stand te brengen, door vaker en beter stil te staan bij de zorgsignalen. Dat geeft het kind of de cliënt een gevoel van veiligheid, maar ook de opvoeder of de zorgverlener haalt meer zelfvertrouwen en voldoening uit het werk.

Vernieuwend is de beschrijving van het gevoel van onbehagen dat een zorgafhankelijke cliënt kan ervaren bij “probleemgedrag” van de zorgverlener. Hoezo, probleemgedrag van de zorgverlener? Het boekje beschrijft een aantal heldere voorbeelden, die de meesten van ons onmiddellijk zullen herkennen: belonen en straffen zonder inzicht, wegkijken, doodzwijgen, negeren, afschuiven naar de cliënt, de jongere, de familie, collega’s, ongepaste drang en dwang, onvoldoende risicobeheersing, boos worden, isoleren, straffen uit onmacht. En vooral: het schuldgevoel daarbij, en het besef er teveel alleen voor te staan. Uitwegen zijn dan vaak ziekteverzuim en personeelsverloop. Niemand wil dat.

Sinds het begin van de kinderbescherming en de zorg voor behoeftigen is er sprake van gebrek aan voldoende deskundigheid. Nog steeds. Hoe kan dat? 

Het blijkt dat er nog steeds geen antwoord is gevonden op de behoefte aan professionalisering  van het goede keukentafelgesprek, de bejegening,  tussen opvoeders of zorgverleners enerzijds en jeugdigen of cliënten anderzijds. Nog steeds is er een groot kwaliteitstekort. De tevredenheid van het cliëntsysteem hangt er in hoge mate vanaf, zowel van de bewoner van de instelling, de ouders en opvoeders, maar ook van de nieuwe financiers, de lokale overheid, de zorgverzekeraar. De media staan er af en toe vol mee. Dit boekje maakt duidelijk: met een cliëntgerichte houding, met goed luisteren, door stil te staan, kom je samen echt stappen verder.

In dit boekje komt Bettinger als het ware aan de keukentafel zitten naast de lezer, de cursist, de opvoeder, en hij betrekt hen ondersteunend en verhelderend bij gesprekken die zij allemaal dagelijks tegenkomen. Hij gebruikt de taal, de beelden, het jargon uit de praktijk van alledag. Alleen geeft hij er nog meer woorden, nog meer inzicht, nog meer inspiratie en humor bij cadeau. Waardevolle hulpmiddelen om sterker, meer responsief,  te handelen als professional.

De speelse uitvoering van het boekje, de levendige voorbeelden en het appel aan ons eigen gevoel roepen naar ik verwacht bij de meeste lezers evenveel creatief plezier op als bij mij. Het roept als vanzelf voorstellingen op van  goed verlopende zorgverlening, die de hulpverlener samen met de cliënt ontwikkelt. Het geeft weer moed voor wie het niet meer ziet zitten, het geeft inspiratie voor wie nog zoekt naar de juiste werkwijze, het geeft herkenning voor wie al jaren tegen dezelfde blokkades in de werkomgeving aanloopt, maar het waarschuwt terloops ook voor de schade die veroorzaakt kan worden door gehaastheid, onbegrip, tunnelvisies en verkeerde prestatiedruk, kortom: ons eigen probleemgedrag.  Het biedt ook een openingszet voor wie met collega’s tot betere afstemming en werkwijze wil komen, of verdere vakbekwaamheid nastreeft in het eigen team. Een mens krijgt weer zin in dit werk.

De op het oog eenvoudige vertaalslag van zorgsignalen naar de ontwikkeling van responsiviteit, begrip en goed zorggedrag, trof mij als hoopgevend en vernieuwend.

Dat is wat de zorgsector nu het meest nodig heeft. Warm aanbevolen dus!

Gerda In’t Veld-Koelman
Sinds 1973 opleider, supervisor, coach, manager in het Passend Onderwijs en de Zorg.